استرس بخش جدانشدنی بیماری است. بیمار، خانواده بیمار و کادر درمان همگی در معرض تنش و استرس‌اند. گاهی استرس‌ها ساده و روزمره‌اند و کادر درمان به واسطه تجربه یا آموزش‌های آکادمیک آن را کنترل می‌کنند. اما بعضی از استرس‌ها ریشه‌های عمیقی دارند و بروز، برون‌ریزی و مهار دشوارتری می‌سازند. استرس تروماتیک یکی از همان استرس‌های دشوار و خاص است که غالباً بیماری و حاشیه‌های آن برای افراد می‌سازد.
استرس تروماتیک یا استرس پس از سانحه، در نتیجه تجربه دردناک از یک اتفاق طاقت‌فرساست که عمیقاً روی شخص اثر می‌گذارد. در واقع این همان استرس معمولی است. با این تفاوت که بسته به شرایط حال ندارد. بعضی از محرک‌ها برای دیگران قابل درک نیستند مثلاً یک منظره، بو یا صدا می‌توانند باعث تحریک استرس تروماتیک شوند.
این استرس بر چهار نوع کلی«تجربه دردناک»، «مرور غیرارادی خاطرات تلخ»، «تاثیر منفی روی روحیه و نگرش» و «برانگیختگی رویا و ضمیر نیمه‌خوداگاه» است.
مثلاً والدین یکی از کودکان مبتلا به سرطان از تجربه استرس تروماتیک تحریک شده‌اش می‌گوید:
تجربه دردناک: «یک‌بار که بیماری پسرم عود کرده بود را یادم می‌آید که به سختی با بیماری دست‌به‌گریبان بود و درد می‌کشید.»
مرور غیرارادی خاطرات تلخ: «حداقل یک‌بار در روز، فلاش‌بکی به این خاطره دردناک دارم و حس می‌کنم همین الان جلوی چشمم اتفاق می‌افتند.»
تاثیر منفی روی روحیه و نگرش: «هربار که صدای آژیر آمبولانس را می‌شنوم، تپش قلب می‌گیرم.»
برانگیختگی رویا و ضمیرناخوداگاه: «یک‌بار خواب دیدم که در جنگلی گم شده‌ام و پزشکان و پرستاران پشت چند درخت برایم کمین کرده‌اند.»
بدیهی است هر نشانه‌ای از نادیده گرفتن شدن یا رفع نشدن نیاز، می‌تواند به بروز این استرس کمک کند.
نشانه‌های استرس تروماتیک چیست؟
معمولاً مبتلایان به استرس تروماتیک، سعی می‌کنند افکار و احساسات‌شان را درباره بیماری، آسیب، هرنوع تجربه‌ای از بیمارستان و چیزهای مرتبط سرکوب کنند. نشانه دیگر مبتلایان به این نوع استرس، افکار منفی مبالغه شده درباره خود، دیگران و جهان است. احساسات غالب ترس، خشم، گناه، شرم، اخلاط حواس و یا حتی احساسات مثبت اغراق شده است. استرس تروماتیک می‌تواند باعث اختلال در تمرکز و خواب، بیش‌ازحد حواس‌جمع یا حواس پرت بودن و... می‌شود.
هر یک از این علائم عاطفی می‌توانند به آسیب‌های جسمانی نیز ختم شوند. مثل: سرگیجه، تعریق بیش‌ازحد، مشکلات گوارشی، تپش قلب، مشکل در تنفس، کاهش یا افزایش بی‌دلیل اشتها، مصرف بالای مخدر و...
راه‌های کنترل استرس تروماتیک چیست؟
بازیابی تعادل روانی و بازسازی زندگی به تمرین و زمان نیاز دارد. اما با راه‌کارهایی می‌توانید به خود یا عزیزان‌تان کمک کنید تا با عواقب عاطفی پس از آسیب کنار بیایند؛
- احساساتتان را نادیده نگیرید: فراموش نکنید که هیچ درست و غلطی وجود ندارد. خودتان را قضاوت و مقایسه نکنید هرکس شیوه خودش را برای مقابله با تروما دارد. اجازه دهید احساساتتان جریان داشته باشند. با نادیده گرفتن یا سرکوب کردن آن، فقط روند بهبود را کندتر می‌کنید.
- مشغول باشید: سعی کنید ذهن‌تان را درگیر مسائل دیگری مثل فیلم تماشا کردن، کتاب خواندن، آشپزی و... کنید تا شرایط برای مرور خاطرات بد مهیا نشود.
- به روال عادی برگردید: بازگشت کامل به شرایط عادی عملاً غیرممکن است اما سعی کنید تا جایی که امکان دارد به شرایط قبلی برگردید. فرصت زندگی نرمال دوباره را از خودتان دریغ نکنید. حتی اگر بسیاری از کارهایتان مختل شده‌اند و شرایط بازگشت ندارید، روال عادی جدیدی بسازید و شرایط مطلوب دیگری خلق کنید.
- تصمیم نگیرید: اخلاط حواس به شما اجازه منطقی فکر کردن نمی‌دهد و باعث بیشتر شدن استرس هم می‌شوند، تا حد ممکن به عقب بیاندازیدشان.
کلام آخر
شما دوره سختی را گذرانده‌‌اید. به خودتان استراحت بدهید. کارهایی که دوست دارید انجام دهید و کارهای جدیدی را برای آرام شدن تجربه کنید. دوباره زیستن را تجربه کنید و فراموش نکنید که آن اتفاق تلخ مربوط به گذشته است پس در گذشته رهایش کنید.
منبع: Health Care Tool Box
